Саха чаҕылхай лирик поэттарыттан биирдэстэрэ, Доҕордоһууну, истиҥ Тапталы уонна кыыс кэрэ Айылҕаны олус нарыннык туойбут Гавриил Григорьевич Вешников-Баал Хабырыыс поэзиятын оҕо сааспыттан сөбүлээн ааҕан улааппытым. Кини 1918 сыллаахха муус устар 15 күнүгэр Уус-Алдан улууһугар төрөөбүтэ. Дьокуускай куоракка педагогическай институту ситиһиилээхтик бүтэртэн, орто оскуолаларга уонна педагогическай училищеҕа преподавателинэн үлэлээбитэ. Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар суруйталаабыт хоһооннорун уонна поэмаларын түмэн, Баал Хабырыыс баара-суоҕа 27 саастааҕар “Өлбөт мэҥэ” диэн ааттаан Дьокуускайдааҕы кинигэ издательствотыгар маҥнайгы кинигэтин 1945 сыллаахха бэчээттэппитэ.
Иккис көлүөнэ советскай поэт быһыытынан Баал Хабырыыс итинник саха литературатыгар эрэллээхтик киирэн баран, төрөөбүт норуотугар “Кэрэ киэһэлэр”, “Аччыгый атастарбар”, “Мин аны улааттым”, “Мин көлүөнэм”, “Доҕордоһуу тойуктара”, “Лирика”, “Хоһооннор. Остуоруйалар”, “Туох диирий сүрэҕим”, “Тыатааҕы”, “Мин аргыстарым”, “Киһи тахсар дьоно”, “Туһа киһитэ”, “Үчүгэй оҕо”, “Киһи суола барбыт” уо.д.а. отучча кинигэни сахалыы, нууччалыы тылларынан бэчээттэтэн, баай литературнай нэһилиэстибэни хаалларбыта.
Айар үлэ Баал Хабырыыска саамай таптыыр, ис сүрэҕиттэн тардыстан ылларбыт идэтинэн буолбута. Кини хоһооноро судургулар, лоп-бааччы кэпсэтэн эрэрдии истиҥнэр итиэннэ ыраас санааннан суруллубут буоланнар, ааҕааччыга тиийимтиэлэр.
Иван Мигалкин
Саха Республикатын Суруйааччыларын Союһун председателэ, поэт
Поэт Баал Хабырыыс төрөөбүтэ 95 сылын көрсө тахсар кинигэҕэ хоһоонноро түмүллэн киирдилэр. Бу кинигэттэн оҕолор поэт араас кэмҥэ суруйбут хоһооннорун кытта билсиэхтэрэ.
Төлкөлөөх төрүт ийэ тылын иҥэн-тоҥон билэр, иэйиилээхтик суруйар, саха норуотун муудараһын, баай култууратын дириҥник өйдүүр талааннаах оҕо суруйааччыта, лиирик-поэт Г. Г. Вешников-Баал Хабырыыс “хас ыал аайы күндү ыалдьыт, хонор хоноһо буоллуннар” диэн бэлэх ууммут хоһоонноруттан талыллан бу кинигэҕэ киирдилэр.
Поэт “аччыгый атастарыгар” – кырачааннарга анаабыт сылаас тапталынан илгийэр айымньылара, “тоҥ көмүс долгуннаах” тыйыс үөскээбит дойдутун, “туос түннүгүнэн түһэр” күн бытархайдаах оҕо сааһын, бэйэтин көлүөнэттэн судургу олоҕун, ыраас өйүн-санаатын ураты истиҥник хоһуйбут хомоҕой хоһоонноро ааҕааччы сэҥээриитин ылыахтара.
Кинигэ поэт төрөөбүтэ 100 сылын көрсө тахсар.
Дьону үөрдүбүт үтүөкэннээх поэт
Ааспыт үйэ 60-с сылларын саҥатыгар аан бастаан ааҕарга-суруйарга үөрэммит биһиги көлүөнэ оччотооҕу кырачааннара бары даҕаны Г. Г. Вешников-Баал Хабырыыс оҕолорго суруйууларын ааҕан, үөрэтэн улааппыппыт. Онтон кыыс аймаҕы бэлиэтии көрөр, ыраас тапталынан бу олоххо үктэммит эдэркээн саастарбытыгар Баал Хабырыыс нарын-намчы лирикатыгар ис сүрэхпититтэн ылларбыппыт. Маны этэн эрдэхтэрэ – поэзия сүдү күүһэ диэн.
Иван Мигалкин, СӨ Суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ, саха норуодунай поэта
Баал Хабырыыс олоҕун устатын тухары, айымньыларыгар да, этиилэригэр да, хаһан да бу мин поэппын диэн арбамматах, түөһүн охсумматах наһаа сэмэй киһи этэ. Сорох ардыгар, ордук кэнники хоһоонноругар, өссө наһаа түһэн, “үөдэни улахан кыраатын”, “сах салаатын албан ааты”, таах сибиэ поэт буолаары “үтүө күннэрбин бараатым” диэн тыл ыһыктаталаабыт түбэлтэлэрэ эмиэ бааллар. Ол эрэн кини курдук, поэт үрдүк аналын дириҥник өйдүүр, ону толорор иһин үйэлээх сааһыгар эмпит ыар ыарыытын кытта охсуһа-охсуһа, сыратын-сылбатын биэрбит, бука, ахсааннаах буолуо. Үгүс ырыаһыттар туойбут поэттарын сүрэҕэ ол иһин Баал Хабырыыс хоһоонноругар “тэргэн суол күрбэтэ”, оттон бэйэтэ “бар дьонугар – суол”, айар үлэтэ – “Дьааҥы тааһыгар суол солуур дьаныардаах үлэ” буолан хоһуйуллаллар. Кини гражданскай лирикатынсүрүн принцибэ итиннэ – норуокка сулууспалааһыҥҥа, бар дьоннуун биир тыынынан тыыныыга, олоҕу олорууга.
Николай Тобуруокап
Күндү ааҕааччыларбыт, бу кинигэлэр Боотулуутааҕы Г.И. Поскачин аатынан олохтоох библиотекаҕа бааллар. Кинигэни ааҕыҥ, сайдыҥ, библиотекаҕа сылдьыҥ диэн ыҥырабыт!
