(1914-1943)

Үөһээ Бүлүү улууһун бастакы суруйааччыта, ССРС суруйааччыларын союһун чилиэнэ, Саха суруйааччыларын конференциятын делегата (1935 с.), тыл үөрэхтээхтэрин конференциятын делегата (1934 с.)

Григорий Илларионович Поскачин 1914 сыл кулун тутар 2 күнүгэр Үөһээ Бүлүү улууһун Оноҕоччут нэһилиэгэр сэниэ ыалга төрөөбүтэ. 1934 сыллаахха Бүлүүтээҕи педагогическай техникуму бүтэрэн, Боотулуу оскуолатыгар учууталлаабыта. Онтон 4 сыл Дьокуускай куоракка национальнай оскуолаҕа, педтехникумҥа учуталлабыта. 1936 с. ахсынньытыттан 1938 с. балаҕан ыйыгар хаайыллыар диэри Саха сиринээҕи кинигэ издательствотыгар уус-уран литература отделыгар эрэдээктэрдээбитэ. Бастакы хоһоонун, Григорий Поскачин, 19 саастааҕар Боотулууга суруйбута. үөрэнэ сылдьан, Бүлүү куоратынааҕы “Кыайыы кыымнара” литературнай куруһуокка дьарыктаммыта. 1933 с. “Кыайыы кыымнара” диэн ааттаан, куруһуок иитиллээччилэрин хоһоонноруттан хомуурунньугу Саха государственнай издательствотыгар бэчээттээн таһаартараллар. Бу хомуурунньукка григорий Поскачин икки хоһооно: “Ударник комсомол”, “Ыллыам” киирбиттэр. Саха государственнай издательствотыгар эрэдээктэринэн үлэлиир кэмигэр элбэх суруйааччылар кинигэлэрин көрөн-истэн, редакциялаан таһаарбыта. Григорий Поскачин хоһоонноро, ыстатыйлара “Бэлэм буол”, “Эдэр большевик”, “Кыым” хаһыаттарга, ону таһынан “Саас сардаҥата”, “Кыайыыга”, “Уус-уран литература” диэн эдэр суруйааччылар хомуурунньуктарыгар бэчээттэммиттэрэ. Хоһооннорун бастакы кинигэтэ 1935 с. “Айылҕа уһуктуута” диэн ааттанан Дьокуускайга бэчээттэнэн тахсыбыт

1938 с. Григорий Поскачин ССРС Суруйааччыларын союһугар чилиэнинэн ылыллыбыта. Эмиэ бу сыл күһүнүгэр Г. Поскачины буржуазнай, националистическай тэрилтэҕэ туран, куорҕаллыыр үлэни ыыппыт диэн буруйдаабыттара. Кэлин ааһынан, РСФСР Үрдүкү суутун кэллиэгийэтин1939 с. ахсынньы 23 күнүнээҕи быһаарыытынан Г. И. Поскачин холуобунай дьыалата тохтотуллубута. Григорий Поскачин, көҥүлгэ тахсан баран, төһө да хаайыы содулуттан доруобуйата мөлтөөтөр, дойдутугар Боотулууга, Үөһээ Бүлүүгэ кылгас кэмҥэ учууталлаабыта. 1943 с. 29 сааһын ситэ туолбакка сылдьан, Григорий Илларионович Поскачин сэллик ыарыыттан өлбүтэ. Василий Сивцев 1994 с. поэт үтүө аатын үйэтитэр сыалтан, Г. Поскачин отутус сылларга Москубаҕа тахсыбыт хоһооннорун кинигэлэрин холбоон, “Айылҕа уһуктуута” диэн ааттаан Дьокуускайга бэчээттэппитэ.

2014 с. поэт 100 сылын туоларыгар “Ыллыам сырдык кыайыы үйэтин” диэн Г. И. Поскачин олооҕун, айар үлэтин сырдатар дьоҕус кинигэни “Үөһээ Бүлүү улууһа (оройуона)” МТ дьаһалтата үбүлээн таһаарбыта. Кинигэни хомуйан оҥорбуттара СӨ наукатын үтүөлээх үлэһитэ, биологическай наука доктора Г. Н. Саввинов, саха народнай поэта В. Т. Сивцев, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Н. В. Тюпина.

Бу кинигэҕэ ааспыт үйэ 30-с сылларга политическай репрессия сиэртибэтэ буолан, үгүс эрэйи-муҥу көрсөн, эдэр сааһыгар суорума суолламмыт, оччолорго Саха сиринээҕи кинигэ кыһатын уус-уран айымньы салаатынэппиэттиир эрэдээктэринэн үлэлээбит, үүнэн-сайдан испит талааннаах поэт уонна литературнай критик Григорий Илларионович Поскачин ордон халбыт хоһоонноро, оччотооҕу хаһыаттарга бэчээттэммит саха тылын сайдыытыгар, литератураҕа сыһыаннаахыстатыйалара көрдөнөн, хомуллан, түмүллэн киирдилэр. Анал түһүмэххэ киирбит кини олоҕун уонна айар үлэтин сырдатар ыстатыйалар, хаан-уруу аймах дьонун, биир дойдулаахтарын ахтыылара, архыып докумуоннара уонна хаартыскалар эдэр поэт кылгас гынан баран, чаҕылхай олоҕун ордук чуолкайдык кэрэһэлииллэр. Кинигэ Г. И. Поскачин 100 сааһыгар ананар.

“Ыллыам сырдык кыайыы үйэтин” кинигэҕэ Василий Тарасович Сивцев суруйбут аан тыла

Күн-дьыл ааһара түргэн даҕаны… Сүүрбэ сыллааҕыта “Айылҕа уһуктуута” диэн дьоҕус кинигэни Дьокуускайга, оччотооҕу “Ситим” диэн чааһынай издательствоҕа Ил Түмэн дьокутаата В. С. Поскачин үбүгэр бэчээттэппититтэн күн бэҕэһээҥҥи курдук өйдүүбүн.

Григорий Илларионович Поскачин, Үөһээ Бүлүүттэн төрүттээх, баара-суоҕа 24 саастаах эдэр киһи кинигэ издательствотыгар таһаарыылаахтык үлэлии сылдьан, П. А. Ойуунускай дьыалатыгар эриллэн, 1938 сыллаахха балаҕан ыйын 9 күнүгэр көҥүлэ быһыллыбыта.

Ити күн ИДьНК үлэһитэ, судаарыстыбаҕа куттал суох буолуутун мл.лейтенана Искибаев дьэҥдьиир боротокуолун толоруутугар, Г. И. Поскачин Суруйааччы сойууһун чилиэнэ буоларын туоһулуур 2807 нүөмэрдээх билиэтэ ылыллыбытын туһунан (атын докумуоннарын кытта) чуолкайдык сурулла сылдьар.

Онон эдэр киһи айар үлэһит быһыытынан буһан-хатан, кинигэ таһаарар кыра эрэдээктэрин эрэ быһыытынан буолбакка, поэт, литературнай критик буоларынан биллэн барбыт кэмигэр уопсастыбаннай уонна айар үлэтэ тохтотуллубута.

1930-с сыллардааҕы хаһыаттартан көрдөххө, Григорий Поскачин литератураҕа чаҕылхайдык киирэн испит талааннаах ыччаттан биирдэстэрэ эбит. Хайыы-үйэҕэ, 1936 сыллаахха Москубаҕа “Айылҕа уһуктуута” диэн кинигэни икки аҥаар тыһыынча экземплярынан бэчээттэппит,1938 сыллаахха оҕолорго анаан “Босхоҥ Бэлгэдьэ” кинигэни уонна кыра үөрэхтээх дьоҥҥо анаан, “Саха литэрэтиирэтэ” диэн учебнигы бэчээттэтэн таһаарбыт, куорат оччотооҕу интеллигенциятыгар үчүгэйдик биллэр киһи буолар.

1934-1936 сыллардааҕы литературнай түмсүүлэргэ, диспуттарга Григорий Поскачин литература, искусство туһунан бэйэтэ санаалаах, ол санаатын көҥүллүк этэр, киэҥ билиилээх-көрүүлээх киһи быһыытынан көстөр. Ол иһин, итинник эппиэттээх идеологическай үлэ киинигэр – кинигэ кыһатыгар үлэлиир, кинигэ буолар кыахтаах рукопистары эрэдээксийэлиир. литература туһунан бастакы көрүүлэрин Даадарга, Арбитаҕа билиһиннэрэр, кинилэри кытта чугастык билсэр, санаа атастаһаллар, хаһыаттарга ыстатыйалары суруйаллар.

Саха интеллигенциятын үрдүгэр этиҥ буолан сааллыбыт, силлиэ буолан сөрөөбүт 1938 сылга суруйааччы Николай Максимович Заболоцкай сымыйа буруйга балыллан, хаайылла сылдьыбытын туһунан ахтыытын бэйэтин “Үйэ аҥаарыгар” кинигэтиттэн кылгастан киллэриэххэ наада курдук буолла:

“Ол туһунан кылгастык ахтыы быһыытынан тохтуу түһэн аһардахха, оччо айылаахтан мин матарым кэлиэ, хайыы-үйэ сууттана охсон, сыл ылан, түрмэ олбуорун иһигэр мас эрбэһэ сылдьарым. Күһүн этэ. “Таатталар дьыалаларыгар” ыйытылла, Платон Алексеевич биһиги үлэлии турар сирбит чугаһынан ааһыахтааҕын истибиппит.

Үлэлии сылдьар дьоннортон биһиги үс киһи кэлэн ааһарын ордук кыһанан кэтэспиппит: Иван Михайлович Романов (билигин историческай наукаларга доктор), поэт Гриша Поскачин (босхолонон баран, кэнники Үөһээ Бүлүүгэ учууталлыы сылдьан тыҥатынан ыалдьан өлбүт этэ) уонна мин. Ол кэтэһэ туран өйдөөн аһараҕын: киин Верховнай Сэбиэт маҥнайгы сессиятыттан төннөн иһэн, аараттан сүтэн хаалбытын, кэлиэ диэн күүтэ сатаабыт эрэйбитин уонна тиллибэтэх эрэлюэбитин. Киһи миигинньигэ “бэйэбит Былатыаммыт” дакылаатын истээри, атын депутаттар сессияттан төннөн кэлэн оҥорбут дакылааттарыгар барбатаҕа, дьэ ол айылаах күүтүүлээх киһибит ыйы ыйынан сүтэн хаалла. Онтон, кэмниэ-кэнэҕэс, сайын, стадиоҥҥа мустубут дьоҥҥо оччотооҕу Обком секретара П. М. Певзняк трибунаҕа тахсан тыл этэригэр П. А. Ойуунускайы норуот өстөөҕүнэн биллэрбитигэр, мустан турар дьон сөхпүт омуннарыгар ылы-чып баран, хайдах эрэ хотостон, иэҕэс гынан ылбыттара. ол сурах оччо ынырыктаах иһиллибитэ…

Балачча кэтэспиппит кэннэ киһибит олбуор түгэҕиттэн бу тахсан тиийэн кэллэ. Биһиги эрбиибитин ыһыктан кэбиһэн баран, үһүөн хамсаабакка мас төрөөн, саҥата суох кини диэки көрөн турдубут.

Төһө да тэйиччи буоллар, Платон Алексеевич биһигини көрдө уонна өргө диэри хараҕын биһигиттэн араарбата.

“Дорообо, күндү Платон Алексеевич, көр, биирдэ көрсөн хаалар күннээх эбиппит, муҥ саатар ыраахтан!…” – диэх курдук туттан турдубут биһиги. “Биһиги да син эрэй диэни эҥэриттэн тэлэн кэллибит, ол тухары бэйэ бодобутун түһэн, өлөн-охтон биэрбэтибит, бэйэҥ көрөн астын – сылдьар дьүһүммүт бу!” – диэх курдук чиҥ-чаҥ соҕустук туттан турдубут.

Платон Алексеевич сирэйэ адьаһын муус маҥан буолан, кумааҕы курдук кубарыйан хаалбюыт этэ. Кини өр, сылайыар диэри биһигиттэн хараҕын араарбатаҕа. Онтон кэнники антах хайыһан кэбиспитэ. кини онно туох дии санаабытын ким билиэ баарай, – ааһа турда, сотору олбуор күлүгэр киирэн хаалла. Бүттэхпит ол. Ол да буоллар ити кылгас көрсүһүү мин өйбөр дириҥник иҥэн хаалбыт. Итинтэн ыла биһиги көрсүбэтэхпит, сотору буолан баран (мин өйдүүрбүнэн аҕыйах хонон баран), кини өлбүтүн истэн хаалбыппыт. ону истэн аһыйыым мин ол дойдуга сыппыт биир саамай кутурҕаннаах кэмим эбитэ буолуо…”

Бу ахтыы ыстатыйатын Николай Максимович Заболоцкай – саха биллиилээх суруйааччыта, аатырбыт литературнай кириитигэ 1963 сыллаахха суруйбут.

Ити кутурҕаннаах суруйууттан көрдөххө, Григорий Илларионович Поскачин улуу Ойуунускай тиһэх күннэригэр саамай чугас, сөбүлүүр дьонун ортотугар, бэйэтин аттыгар сылдьыбыт…

1994 сыллаахха тахсыбыт “Айылҕа уһуктуута” кинигэттэн салҕыы аахтахха, Үөһээ бүлүү учуутала Наталья Вячеславовна Тюпина бэйэтин дипломнай үлэтин (салайааччы филологическай наука доктора, профессор В. Б. Окорокова) тиэмэтин быһыытынан талан, поэт Григорий Поскачин олоҕун, айар үлэтин чиничийиини ыыппыта сүрдээх кэрэхсэбиллээх. Наталья Вячеславовна бу үлэтин инникитин салгыы кэҥэтэн, кандидатскай үлэ тиэмэтэ да оҥоруон сөп курдук дии саныыбын.

Оттон бу ааспыт сылга поэт төрөөбүт дойдутун – Боотулуу нэһилиэгин салалтата уонна уопсастыбаннаһа, хаан-уруу аймахтара туруорсаннар, Г. И. Поскачин 100 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтииргэ, Үөһээ Бүлүү улууһун дьаһалтата, чуолаан улуус баһылыга, Григорий Илларионович сиэн инитэ В. С. Поскачин, анал дьаһал таһааран, дьоһун тэрээһиннэри бэлэмнииллэрин истэн, биһиги биир дойдулаахтара сүрдээҕин үөрдүбүт.

Ити дьаһаллар чэрчилэринэн, поэт Г. И. Поскачиҥҥа анаммыт кинигэни бэлэмниир айар бөлөҕү куораттааҕы “Боотулуу” түмсүү түһэ, поэт сиэн инитэ, СӨ наукатын үтүөлээх үлэһитэ, биологическай наука доктора Г. Н. Саввинов салайан, кинигэ матырыйаалларын быһаччы хомуйсан, суруйсан уонна эрэдээксийэлээн таһаарда.

Кинигэ икки сүрүн бастан турар. Бастакы баһыгар Григорий Поскачин күн бүгүн ордон хаалбыт айымньылара (34 хоһоон, икки поэманан остуоруйа), тылбаастара, ыстатыйалара киирдилэр. Оттон иккис баһыгар поэт олоҕун уонна айар үлэтин ырытар, сырдатар үгүс интэриэһинэй ыстатыйалар, ахтыылар уонна архыыпматырыйааллара түмүлүннүлэр. Холобур, Г. Н. Саввинов уонна М. П. Алексеев-Дапсы былыргы Оноҕоччут баай сыдьаана Григорий Поскачин төрдүн-ууһун чиничийэр ыстатыйаларыгар элбэх сонун матырыйааллар киирбиттэр. сүрүн миэстэни эдэр поэт бэрт кылгас гынан баран, чаҕылхай олоҕун уонна айар үлэтин чинчийэр, ырытар В. Т. Сивцев уонна Н. В. Тюпина араас сылларга суруйбут үлэлэрэ ылаллар. Саха кырдьаҕас суруйааччылара Н. М. Заболоцкай- Чысхаан, И. Е. Федосеев-Доосо, Г. И. Поскачин олоҕун саамай ыарахан түгэннэрин туһунан, киһи дууһатын кылын таарыйар гына итэҕэтиилээхтик суруйбуттар. Григорий Поскачин “сордоох-муҥнаах дьылҕалара олус маарыннаһар, майгынныыр талааннаах саха поэта Иван Арбиталыын” сыһыаннарын туһунан саха норуодунай суруйааччыта Сэмэн Руфов иситиҥ-иһирэх эссета бу кинигэҕэ дьоһун миэстэни ылар. Профессор Гаврил Филиппов Г. Поскачин улуу Ойуунускай айар үлэтин 20 сыллаах үбүлүөйүгэр анаан, “Саха сэбиэскэй литэрэтиирэтин төрүттээччи” диэн оччотооҕу хаһыакка бэчээттэппит ыстатыйатын ырытан, чинчийэн баран: “Г. Поскачин ол кэмнээҕи уопсастыба олоҕун дириҥник билэр, литэрэтиирэ сайдыытын иҥэн-тоҥон ыллыктаахтык сыаналыыр уонна ону хаһан, хайдах этэри өйдүүр киһи эбит”, – диэн сыанабыл быспыта кэрэхсэбиллээх. Оттон поэт биир дойдулааҕа, биллиилээх тыл үөрэхтээҕэ М. П. Алексеев-Дапсы Киргиэлэй Баскачыын “Кыым” хаһыакка таһаарбыт, саха тылын боппуруостарыгар туһуламмыт ыстатыйатын үөрэтэн, чинчийэн баран, эдэр поэт, литературнай критик “тылга дьоҕурдааҕын” тоһоҕолоон бэлиэтиир.

Маны таһынан чугас аймахтарын, биир дойдулаахтарын ахтыылара, архыып матырыйааллара кинигэ ис тутулун лаппа байыталлар. Григорий Илларионович биһигин ыйаабыт дойдутун – Боотулуутун билиҥҥи кэмнээҕи айар куттаах ыччата, кылгас үйэлэммит талааннаах убайдарын сырдык кэриэһигэр анаан, тэттик гынан баран, ис дууһаларыттан суруйбут истиҥ-иһирэх тыллардаах хоһоонноро ааҕааччыны долгуталларыгар саарбахтаабаппын.

Онон бу тахсар үлэни түмүктээн эттэххэ, саха бастакы үөрэхтээхтэрин кытта тэҥҥэ алтыһан, төрөөбүт литературатын сайыннарар суолга үктэммит талааннаах поэт, литературнай критик Григорий Поскачин, дьиҥ чахчы Платон Алексеевич Ойуунускай чугас киһитэ буолан, кырдьык иһин охсуһууга олоҕун толук уурбута, бары инникигэ эрэлэ уонна поэзията олус эрдэ быстыбыта. Ол эрээри поэттар өлбөттөр, кинилэр айымньылара норуот өйүн-санаатын өрө тардаллар, бэйэлэрин кэмнэриттэн инники иһэллэр.

Элбэх айар талааннаах, чулуу дьоннордоох Үөһээ Бүлүүм үлэһит дьоно үлэ-хамнас үөһүгэр, үөрүү ортотугар сылдьар сырдык дьылҕаҕыт хаһан да өлбөөдүйүө суоҕа!

Василий Сивцев, саха норуодунай поэта, 2014 сыл тохсунньу 8 күнэ

Бу хоһоон хомуурунньугар, Г. И. Поскачин аҕыйах хоһооно киирдэ.

Хоһооннор “Ыллыам сырдык кыайыы үйэтин. Г. И. Поскачин олоҕо, айар үлэтэ” кинигэттэн ылыныллылар.

(Баскачыын Киргиэлэй Дарыбыанабыс Бүлүү оройуона, Оноҕоччут нэһилиэгэ. 18 саастаах. Холкуостаах. Тэхникиим 1-гы куурсугар үөрэнэр)

Удаарынньык хомсомуол

(Баһылаайапка, Миитэрэйэпкэ аныыбын)

Сөдүөт баай обургу

Миитэни сордуура,

Үлэтин хардатын

Таһыйан төлүүрэ…

Өктөөппүт буурҕата

Көҥүлү биэрбитэ,

Чаҕыллаах Өктөөптөн

Миитэ уол буспута.

Лааҕырга баһаатай

Оҕону ииппиттээх,

Алта уон чилиэннээх

Артыалы туппуттаах.

Ол холкуос оргуйар

Массыына күүһүнэн,

Ол холкуос кытыастар

Ыстаал таас уоҕунан.

Холкуоһу тоҕооччу

Кулаак баай урдуһар,

Батаакап “тэллэйгэ”

Сөп эппиэт биэрбитэ.

Үһүстээн түмсүүгэ

Биримиэр буолбуккар,

Оройкуом аатыттан

Бэлэҕи эн ыллыҥ.

Өссө да дүрбүүтээ

Сырдыктаах кыраайгар,

Өссө да дапсылый

Баай өстөөх баһыгар.

1933 с. “Кыайыы кыымнара”, Бүлүү куората

Ыллыам

Ыллыам.

Холкуос. Сопхуос үүнүүтэ

Улам кэҥээн иһэрин,

Кини түллэр дьоруойа

Сырдык кыайыы үйэтин.

Ыллыам,

Сойуус үүнэр собуота

Массынатын кыайыытын,

Таһаартаабыт табаара

Бөҕө-тыйыс буолбутун.

Ыллыам,

Сэрии, буурҕа кэмнэргэ

Бинтиэпкэни туппуту,

Кини өссө сойууһун

Көмүскүүргэ бэлэмин.

Ыллыам,

Үлэлэри харгыстыыр

Бүрүкүрээт биистэрин,

Сытыы тылым кымньыылар

Сөптөөх эппиэт биэртэрин.

Ыллыам,

Үлэ күнүн туормастаан

Луодурдаабыт киһини,

Онно эппиэт хардалаан

Уотун аспыт дьоруойу.

Ыллыам,

Күннээх түөстээх хомсомуол

Хампаанньанан күүрбүтүн,

Бассабыыктыы дьоруой уол

Бириэмийэ ылбытын.

Ыллыам,

Ааспыт олох баттала

Барык тэйэн сүтүүтүн,

Хоммуунабыт кыһата

Чаҕыл ойон көстүүтүн.

“Кыайыы кыымнара”, Бүлүү к., 1933 с

Икки мэтириэт

I.

Хадаар Көстөкүүн борогуул оҥорбут,

Хараҕа дьолтойуор дылытын утуйбут.

Икки чаас туолуута уһуктан дуомнаата,

Иһигэр ботугураан “ыалдьарын” санаата.

Аат эрэ харата алтахтыы барыҥнаан,

Атаҕын аньньынан, тайахха бакыҥнаан,

Бэтиэрэ ааныгар бэриҥниир буолара,

Бэлэм ас үрдүттэн дэлэччи уобара.

Биир эмэ дьэссииги кытары хааттылаан,

“Бэйи уус, саралыы сүүйүөҕүм” дии санаан,

Ытыһын хоп гына охсунан кэбистэ,

Ыгыстан иэрийэнмуостаны тэбистэ.

“Оһоххо угаардаан оройум ыалдьыбыт

Онуоха соллургаан уҥуоҕум быстыбыт”, –

Сааһынан булларан саманнык хоруйдаан,

Саабыҥҥа тыллаабыт санаатын бутуйтаан.

Атыннык кистэнэн, албынын булунаат,

Суорҕанын бүрүнэн, сууланан сытара.

Холкуоһу албыннаан күнүһүн утуйаат,

Уутугар баттатан таныыта тыаһыыра.

II.

Күлүгэ быакайан күөл уҥуор көстүүтэ,

Күөл уута дыгдайан, сиик буолан көтүүтэ

Хомсомуол Охоноос хотойдуу хамсыыра,

Хомууна доҕоро хоссуннук дайбыыра.

Ардыгар, булууктаах тыраактар көлөнөн

Буолагы, хонууну бурҕайа тиэртэрэр.

Ардыгар, сатаабат киһини көннөрөн,

“Бу курдук үлэлээ”, – диэн этэн тэптэрэр.

Ардыгар тураҕас атынан хаамтаран

Хосуулка сэбинэн от охсон кыртарар,

Атаҕын анныттан хадьымал арыллан

Хомунар кэннигэр хойуу от кыстанар.

Хонуута томтойбут холкуостаах “Бэрэҕэ”

Хойуутук лаглайбыт ача күөх симэҕэ,

Салгыҥҥа тоҥхоҥноон, нүөрүйэ хамныыра.

Охоноос хотуура сытыытык тыаһыыра.

Күннээҕи былаанын куоһаран бүтэрээт,

Дьиэтигэр сынньанан. Тиэтэйэн чэй иһээт

Үөрэҕэ суохтары үөрэтэ барара,

Үгүс дьон өйдөрө үрдүктүк сайдара.

Мотуор күүс сүрэхтээх бассабыык күүрэрэ,

Муҥунан үлэлээн баһаамнык үүнэрэ,

Мөлтөҕү, мөдөөтү буксуурдуур буолара,

Бэйэтин ситтэрэн хоссуҥҥа тардара.

Сүүс араас куорманан охсуһар кулаагы

Көмүскээн дьүккүһэр Кылаарап Уйбааны

Хомсомуол Охоноос лаҥхалыы охсоро,

Хомууна суолуттан кылбаччы соторо.

Охсуулаах үлэлээх Охоноос уол көрдөөх,

Ол ордук нуормалаах, тыраактар көлөлөөх.

Күүлэйдээн дьаарбайбыт Көстөкүүн күөх көппө

Күһүҥҥү дохуоттан матыаҕа бэрт сөпкө.

Мунньахтыыр киэҥ саала иһигэр лыык курдук

Холкуостаах маассалар хойуутук баар буолтар,

Уус-уран тылынан чочуйан лоп курдук

Уйбаныап араатар кыайыыга ыҥырар.

Мохуорка табаахпыт буруота бурҕаҥнаан

Дьиэ үрдүн бүрүйэн тунаара көтөрө.

Көстөкүүн хойдубут баттаҕа арбаҥнаан

Холумтан таһыгар хоройон көстөрө.

Бу киэһэ истиэнэ хаһыата тахсыбыт:

Охоноос ол онно олустук хайҕаммыт,

Күөх көппө Көстөкүүн сахсаллан, дьэ, киһи,

Күтүрүҥ дьүһүнүн көрөөччү сиилииһи.

Охоноос туппута олохтон махталы –

Түмсүүлээх мунньахтан бочуоттаах хайҕалы,

“Дөксө да күүстээхтик үлэлиэм”, диэн этэр,

“Дөксө да олоххо буһуом”. – диэн биллэрэр.

Көстөкүүн диэн бандьыыт холкуоска киирбитин,

Холкуоһу иһиттэн түөрэйдээн иирпитин

Чинчийэн билэннэр, силиһин түөрдүлэр,

Кыайыылаах холкуостан кинини үүрдүлэр.

1934 с.

Сибэкки

Күндү саас бэлэҕэ,

Күөх кырыс ситмэҕэ –

Сибэкки барахсан

Симэнэн нусхайан

 Үүннэҕэ кэрэтиэн

Үөлээннээх биэбэйиэм.

Күн уотун көрсүһэ

Көҕөрө симэнэн,

Эргийэ түсүһэ

Эриэннээн тэтэрэр,

Сымнаҕас киистэтэ

Сылааска үүнээхтиир.

Күндү күн уотуттан,

Күөх кырыс уутуттан

Көччүйэ көрүлээн,

Күлүмнүү үүнээхтээн

Арамаат сытынан

Аҥкыйа тураахтыыр.

Күн долгун иэмэҕин,

Күөх солко симэҕин

Аналлаах доҕорбор

Атылыы көрөммүн

Сүрэҕим эппэйдэ,

Сүһүөҕүм эрчийдэ.

1934 с. от ыйа, сынньанар дьиэ

Сааскы сарсыарда

Күн тахсан, тыа баһа кытара сандааран,

Күөх оттон даллайан, күөрэгэй чугдаарда.

Кыырпаҕа биллибэт халлааҥҥа тылбааран.

Кыталык кыыл үөрэ кыҥкыныы тыкаарда.

Хараҥа дьөһүөллээх түүҥҥү кэм сырдыйан,

Эбир тыа үрдүнэн элиэ кыыл дэллэйдэ.

Хахыйах аабылаан мүөтүнэн дыргыйан,

Эргэнэ хара тыа кэҕэтэ дьиэрэйдэ.

Кутаҕа төрүөбүт балыксыт-тыыраахы,

Куйбаҥныы-куйбаҥныы ас көрдүөн дайынна,

Илиньит киһини хайыта тыытаары

Иннигэр-кэннигэр чардыргыы сапсынна.

Киэҥ “Хочо” күөл уҥуор холкуостаах буруота

Ой мыраана үрдүнэн күөл диэкки тоҥхойдо.

“Кэлиинин” холкуоһун көй элбэх норуота

Охсуулаах үлэнэн ыһыыга хотойдо.

Ырыалаах чыычааҕым уутуттан уһуктан

Ып-ыраас салгыҥҥа “чы-ры-рып” ыллаата.

Күөх солко нуоҕайдаах кый үрдүк мутуктан

Түүҥҥү сиик салгыйан көҥүллүк хамсаата.

Сөрүүн түүн киэр көрөн күн уота сырдыйда,

Аһаҕас уолугу күн уота уураата,

Күөх отум лаглайан, күн диэки нусхайан

Ньургуһун сибэкки нуоҕайа уһаата.

Эҥини чэлгитэр эриэккэс кэмнэрбин

Эгэлгэ ньуурдарын ситэри тыырдарбыан!

Сааскылыы сассыарда тэтэрбит киэргэлбин,

Санаабын көччүтэн, уустуктук туойдарбыан!

1935 с.

Сайыҥҥы хаттыынаттан

Көтөр аал даллайан,

Салгыҥҥа дабайан

Куораты үрдүнэн эргийдэ,

Күөх унаар салгыҥҥа дьэргэйдэ.

Оптуобус дыгдайан,

Кумаҕы бурҕайан

Уулусса устунан тибийдэ,

Олустук, түргэнник лигийдэ.

Күн уота сылыйан,

Таас дьиэттэн сырайан

Өҥүрүк куйааспыт эргийдэ,

Үөһэттэн өҥөйөн итийдэ.

Элиэнэ хотуҥҥа,

Эрэһэ долгуҥҥа

Борокуот эрдинэн битийдэ,

Боруолуу күөнүнэн силэйдэ.

Уулусса устунан

Уһуннук субуһан,

Кэккэлээн хаамааччы элбээтэ,

Кэлээччи-барааччы үксээтэ.

1935 с.

Тирии собуота

(“Бохуот” матыыбынан ылланар)

Тирии таҥас собуота

Тиҥий-таҥый битийэр,

Күргүөм күрэх муората

Күүрэ-күүрэ дирбийэр.

Уоттаах чобуо харахтар

Тырым-чаҕыл көтөллөр,

Ыстаал тыйыс былчыҥнар

Түллэ-түллэ көтөллөр.

Түүлээх, сүөһү тириитэ

Таҥастанан сыталлар,

Көлүүр бөҕө сэптэрэ

Оҥоһуллан тахсаллар.

Бүөтүр уолун илиитэ

Субу-субу күөрэҥниир,

Үгүс күннээх мэктиэтэ

Урут туолан мичиҥниир.

Көлөө Дьөгүөр күүлэйдээн

Икки күнү көтүппүт,

Кулаак Ньукуус мичээрдээн,

Ону билэн, дьэ, үөрбүт.

Көппө күүлэй Дьөгүөрү –

Хара дуоска аньньыммыт,

Төлөн сүрэх Бүөтүрү

Кыһыл сурук кытаппыт.

Собуот – дьоруой үлэлээн

Кыыһа-кыыһа дарбыйар,

Үгүс буойун элэҥнээн

Кыайыы кыаҕын дабатар.

1935 с.

Бартыһаан ырыата

Ана дойду соллоҥноох баайдара

Сэриинэн тылланан эрэллэр,

Дьэбиннээх бохсурҕа сыаптара

Кыамматы-кулуту эмэллэр.

Ол онно хаппытаал булуута
Түҥнэстэн далайга суккуруур,

Тунуйар кириисис дойдута

Баай бииһэ самнарын туоһулуур.

Ол онно торҕон баай ыырыгар

Сүүһүнэн мөлүйүөгн хоргуйар,

Киэҥ куорат дьыбардаах уолугар

Сүүһүнэн мөлүйүөн долгуйар.

Ол онно үлэһит үрдүгэр

Сур бөрө уотунан силлиэрэр.

Халыйбыт кыа хаанын сүүрүгэр

Баай аймах тыыланан эрдинэр.

Ол онно баай-сүүлүк сүнньүгэр

Баттаммыт баалкыта күөрэҥниир,

Хаппытаал хаһатын элийэр

Бар санаа уолуйар.элиэтиир.

Ол онно торҕон баай кулута

Дьол уотун, көҥүлү угуйар,

Хаппытаал түҥнэстэр самныыта

Бүтэһик уоҕунан часкыйар.

Ол онтон батталлаах баай ыттар

Көҥүлү күөмчүлүү сатыыллар,

Туллуохча тумустаах уһуктар

Сэбиэскэй Сойууһу кыҥыыллар.

Ол кэлэр дарбааннаах этиҥҥэ

Биһиги билигин да бэлэммитЮ

Тиһэхтээх дирбиэннээх этиигэ

Баайдары түҥнэри тэбиэхпит.

Торҕон баай баламат баттала

Бэйэтин буомбалаан саайыаҕа,

Үлэһит үҥүүлээх кынчаала

Баатталы далайга тамныаҕа.

Аан дойду баттаммыт норуота

Дьэбиннээх сыаптары үрэйиэ,

Хаппытаал бохсубут кулута

Сырдыктаах олоххо үктэниэ.

Сир ийэ туох баарын иэнигэр

Көөҥүлбүт былааҕа саайыллыа,

Көҥүллээх килбиэннээх илиигэр

Күн уота сулустуун чаҕыллыа.

1935 с.

Элиэнэ устун

Устата көстүбэт

Элиэнэ унаарар,

Унаара биллибэт,

Эргиччи тунаарар.

Элиэнэ туоната

Мэндээрэ килбэйэр,

Хап-хара хайата

Халлааҥҥа мэндэйэр.

Күөх муора долгуна

Көтөр аал дьэргэйэр,

Көй үрдүк урсуҥҥа

Көрүлүү эргийэр.

Элиэнэ иэнинэн

Борокуот битийэр,

Дьэндэйэр киэбинэн

Эрдинэн тиҥийэр.

1935 с. бэс ыйа, Дьокуускай

Айылҕа уһуктуута

Сааскы сарсыарда

Күн тахсан кылбаарда.

Бэһиэлэй үчүгэй

Ырыалаах күөрэгэй

Ырып-чырып ыллыыр,

Дьырылыыр.

Килэччи тахсыбыт уу

Көмүс солотуулуу

Күҥҥэ кылбачыйар.

Ону күн уота ууру

Саккыраччы тыгар,

Сандаарар.

Күөх халлаан кырсыгар,

Күн долгун анныгар

Кыталык кыыл барахсан

Кыырай үрдүккэ тахсан

Кыҥкыырыктыыр,

Кылбаҥныыр.

Тэҥкэ мастаах тыаттан,

Тэнир саҕатыттан

Кэдэгэр уҥуохтаах,

Кэрэ, чуор куоластаах

Кэҕэ кыыл дьиэрэйэр,

Кэҕийэр.

Сыттаах оттоох сыһыыга,

Ыраас далга, кыбыыга

Элэмэс атыыр барахсан,

Элбэх үөрүн батыһан,

Тыбыыра-тыбыыра кэҕийэр,

Мэҥийэр.

Арыы тииттээх аларга,

Аҕыйах мастаах далга

Атыыр оҕус айаатыыр,

Ынах сүөһү маҥырыыр,

Ньирэй эмиэ мэҥийэр,

Эймэнэр.

Күөл уҥуор кыһыл былаах

Салгыҥҥа нэлимниир.

Күөх окко эриэн лыах

Көтөн тэлимниир –

Көрүөхтэн сиэдэрэй,

Бэһиэлэй.

Кылбаарар үөһэнэн

Кынаттаах бииһэ көтөр,

Кыра оҕо үөрэн

Кыҥаан туран көрөр,

Көрө-көрө сөҕөр,

Көччүйэр.

1936 с.

Ыйдаҥа

Тумустуу чорбойбут хайаны үрдүнэн

Тунаарар сырдыктаах ыйдаҥа быкпыта,

Көмүстүү долгуннуур толбонноох өҥүнэн

Чуорунай муораҕа кылбаҥнаан тыкпыта.

Кэрэтик киэргэммит кэрэ тыа барахсан

Кильбиктик туттунан мичээрдии турбута,

Кипэриис мааны мас киистэтин хамсатан

Килбиэннээх сырдыкка бокулуон уурбута.

Боруулуу ииссибит будьурхай баттахпар

Буолускай уотунан мичиҥнии көрбүтэ,

Күлүк түүн күһэйэн күкээрбит харахпар

Күлүмнүү, күлүмнүү күндээрэ күлбүтэ.

Тапталлаах лиирикэм, тырымнас лиирикэм

Талбааран сүрэхпин биэбэйдии туппута,

Хап-хара ъхарахтаах кыыс оҕо биэбэкэм

Хамсаахтыы тэрбэйэн иннибэр турбута.

Дьоһуннаах муоракам, Чуорунай муоракам

Тунааран көҕөрөн дьирбиитэ сүппүтэ,

Дьол-соргу тунуйбут күөх кыраай туонакам

Унааран уоскуйан ньуолакка бүкпүтэ.

Эт хааны эймэтэр эриэккэс тылларым

Эгэлгэ олоҕу эҕэрдэ туойуохтун,

Уйусках санаабын уруйдуур сылларым

Уйуттас сүрэхпин биэбэйдии туруохтун.

1936 с.

Күһүҥҥү түүн

(Дьокускай куоракка)

Соҕотох сулус чаҕылыйан

Халлаан үрдүнэн хамсаата,

Ый аҥара арылыйан

Былыт быыһынан айаннаата.

Типография турбатыттан

Хара буруо субуйда,

Тили халлаан устатыттан

Им харааран суһуйда.

Тааалй күөл кытыытыгар

Ыт үрэн ньаҕырҕаата,

Халлаан илин кырыытыгар

Аҥыр кыыл хаһыытаата.

Электричество чаҕылыйан

Эйэҥнэс сырдыгын түһэрдэ.

Оптуобус күтэр сындылыйан

Орулуу-орулуу сүүрдэ.

Олбуор ааныгар тоһуйан

Уол кыыһынаан сиэттистэ,

Тарбаҕын тарбаҕар хатыйан

Куустуһан иһэн сэлэстэ.

Халлаан үрдүн сабардаан

Хара былыт халыйда,

Айылҕа барахсан нуктаан

Хараҥа иһигэр барыйда.

Чуумпу түүн бүрүйэн

Сымнаҕас ньуолаҕынан тутта,

Сылаас суорҕанынан үллүйэн

Тыынар тыыннааҕы утутта.

Саҥа-иҥэ хаптайан

Хараҥа түүн күөнтээтэ,

Дьүкээбил уота умайан

Халлаан үрдүнэн күлүмнээтэ.

Даадарга

Килбиэннээх ыллыкка

Киилэрсэн биэрбиккэр,

Сандаарар сырдыкка

Салайсан испиккэр

Тэбиэлиир сүрэхтэн,

Тэтинээх сүһүөхтэн –

Эйиэхэ, бэйиэккэ

Эрчимнээх эҕэрдэ.

1936 с.

Бэйиэккэ – Абаҕыыныскайга

Тырымнас тылынан

 Тыкаарар ырыанан

Оһуордаах-бичиктээх

Оҥоһуу силиктээх

Олохпут үөрүүтүн,

Үөрүүтүн-көтүүтүн

Туойуох!

Туойуох!

Тула күөх тунаарар,

Тунаарар, унаарар

Дойдубут барахсан

Долгунтан арахсан

Күлүмнүү күлбүтүн,

Көньньүөрэ үөрбүтүн

Туойуох!

Туойуох!

Сталин сирдьиттээх

Стальныай кэккэлээх

Коммунист паартыйа

Хотой күүс аармыйа

Тилэри үүммүтүн,

Тигинии күүрбүтүн

Туойуох!

Туойуох!

Симэхтээх киистэлээх

Ситэри сэниэлээх

Айхаллаах былааспыт

Артыаллаах алааспыт

Дохуоту айбытын,

Долгуйа байбытын

Туойуох!

Туойуох!

Сүрэҕи долгутар

Сүһүөҕү хамсатар

Ырыаны айарга

Ыллыырга-туойарга

Туох мэһэй кэлиэҕэй?

Туох мэһэй тэбиэҕэй?

Туойуох!

Туойуох!

1936 с.

Доҕорбор

Доҕоруом эйигин санааммын

Сүрэҕим үөрүүнэн умайда,

Көрүҥҥүн, майгыгын таптааммын

Эдэркээн санаакам долгуйда –

Баалыаҥ дуо, баалыаҥ дуо, сэгэриэм,

Маанылаах, тапталлаах биэбэйиэм?

Күлүмнүүр, мичиҥниир көмүһүм

Көрсөҥҥүн кэпсэтэ турбуккун,

Уйуттас сүрэҕим көҥүлүн

Уулларан алыптыы туппуккун –

Умнуом дуо, умнуом дуо, сэгэриэм,

Уураспыт, сылласпыт биэбэйиэм?

Ыйдаҥа сырдыгар сыстыһан

Ыксалыы-кэккэлии хаамарбыт,

Күлүмнэс хонууга барарбыт –

Минньигэс, эйэҕэс сэгэриэм,

Мичиҥниир тапталлаах биэбэйиэм.

Күлүмнүүр күөх үүнүү үрдүнэн

Көрүлүү көччүйэ хаамыахпыт,

Хомуньуус баартыйа күүһүнэн

Хомууна олоҕор дайыахпыт –

Ким хаайыай, ким хаайыай, сэгэриэм,

Килбиэннээх, тапталлаах биэбэйиэм?

Олорор олохпут үөрүүтүн

Оһуордаах мичигин батыахпыт,

Охсуулаах үлэбит күүрүүтүн

Лирика оҥорон ыллыахпыт –

Ыллыахпыт. Ыллыахпыт, сэгэриэм,

Ымыылаах. Тапталлаах биэбэйиэм.

Хомсомуол кэргэнин тэрийэн,

Холбоһон биир дьиэҕэ киириэхпит,

Минньигэс тапталы бэрийэн,

Бэһиэлэй олоҕу билиэхпит –

Кэлиэҥ дуо, кэлиэҥ дуо, сэгэриэм,

Килбиэннээх, тапталлаах биэбэйиэм?

“Кыым” хаһыат, 1937 с. алтынньы 1 күнэ

Көҕөн

(чабырҕах)

Кыйаар халлаан

Кырсын устун

Көҕөн көтөр

Көтөн кэлэн,

Көлүйэ күөлгэ

Күлэн оонньоон,

Көҥүс уутун

Көйө оймоон,

Көмүс күҥҥэ

Күөйэ көстөн,

Кусчут дьонтон

Куота көтөн
Күкээр окко

Күрүө туттан,

Көмүс сымыыт

Күнүгн көрөн,

Куоһаах аайы

Куруук түстэ,

Кураан сайын

Куһа буолла.

29.01.1937 с.

Мэник

Ойон-тэбэн оллоҥнотон

Оһуокайдаан, ойуокалаан,

Туойан ыллаан дьалыһытан,

Тэйэн-тэбэн тэлибирээн,

Дьөлө кэйэн анньан ааста,

“Дьолун” булан дьулуйда.

Учукуомун аахайбата,

Учууталга кыһаммата,

Үөрэхтэрин санаабата,

Үллэ-үллэ өрө күүрдэ,

Тохтуу-тура түспэтэ –

Тоҕу солоон кээспитэ.

Тэтэрээтин өһөөтө

Тэбэнэтин киллэрэн,

Кинигэтин өлөрдө,

Көҥүл босхо ходьойон,

Харандааһын тоһутта,

“Хоросоотук” хонойон

Табаарыһын ытатта,

Тохтообокко тэбиэлээн,

Кими эрэ кырбаата.

Киһиргэһэ кэйиэлээн

Эҥин тылын ыйытта

Үөҕэ-үөҕэ дьиибэлээн.

Мэник уолчаан ити курдук

Мэлэй-сэлэй тэбинэрэ,

Киһи аайы кини куруук

Кэлэн көҥүл кэҕийэрэ,

Саҥаларын салаҥ уордук

Сатарытан кэбиһэрэ.

Ымыы чыычаах

Сааскы күннээх

Сассыардаҕа

Ымыы чыычаах

Ырып-чырып

Ыллаахтыаҕа.

Тардыы көмүс

Тамалҕаннаах

Талах маска

Тарып-ирип

Дайбаахтыаҕа.

Күөхтээх лабаа

Чыпчаалыгар

Көрү-нары

Көтө-көтө

Көрүлүөҕэ.

Көрдөөх сайын

Күөрэйбитин

Көмүс куолас

Күөмэйинэн

Көссүһүөҕэ.

Эдэр ыччат

Эҕэрдэлээн

Иэдэһигэр

Имэ кэйэн

Эйээриэҕэ.

Чырып-ирип

Чыычаахтары

Мэник оҕо

Мэһэйдиирин

Мэлитиэххэ.

Үөрүү үҥкүүтэ

Арылыйар сүүрүктээх,

Ардай кумах бүүрүктээх,

Алан өрүс эбэккэм –

Айгыр-силик биэбэккэм

Аадаар-будаар сыырыгар,

Аргыл тааһын быыһыгар

Алтан көмүс быйаҥын

Анаан илдьэ сыппытын

Араас үөрэх тэнийэн,

Албас ньыма тэрийэн

Ампаар, булуус кэриҥнээх,

Аҕыс ассыын дириҥнээх –

Араас саахта хаһаммыт,

Адаар хайа быыһыттан,

Ардай кумах анныттан

Араҥалаан ылбычча,

Ааһан түһэн байбычча

Алаас күөлүн, хонууттан

Арыы далбар быарыгар –

Айгыр-силик туойуохха,

Аһыакайдыы ооньньуохха.

Ойуунускай курдуктук –

Оһуор этэн киирдэххэ,

Онолуйар уустуктук

Оһуокайдаан биэрдэххэ:

Оруһуоллаах уулардаах,

Ооньуур, күлэр дбоннордоох,

“Отто сэбиэт” дойдуккам

Оробуочай норуота

Орой-буурай туонакам

Охсор күүстээх бохуота

Ойор күннүү сырдыйан

Ооҕуй баайы көмпүтүн,

Олох-дьаһах көммүтүн

Охтон ааспыт сылларга

Ордук баайдаах ыалларга

Оҕус муннун сиэппиттэр,

Орускуокка тиийбиттэр.

Оонньоон, күлэн турбучча,

Ордук дьолу булбучча

Окко киириэх иннигэр

Оһуор хонуу иэнигэр,

Ойон-көтөн иһиэххэ,

Оһуокайдаан тэбиэххэ!

Уурастыырап курдуктук

Уобарастаан биэрдэххэ,

Унаарыйар кустуктук

Уустаан этэн киирдэххэ:

Улуустарга, тыаларга

Улуу холкуос долгуйда.

Уһуктубут кыраайга

Уохтаах үлэ оргуйда,

Унаар күөхтээх хонууга

Уйгу-быйаҥ уһунна,

Уолба, хонуу дьурууга

Ураа муостаах муһунна.

Уулаан быһан олорбут

Уулаах хааны оборбут

Удаҕаҥҥа, ойууҥҥа,

Улуус баайа тойоҥҥо

Уһун күҥҥэ сүүрбүттэр,

Умса, төннө түспүттэр

Уолба ньүөлү, алааһы

Унаар-мунаар кыраайы

Уйгу холкуос ылбычча,

Уйгу-быйаҥ баспычча

Уруй-айхал туойуохха,

Уһун күҥҥэ ойуохха!

Эллэй курдук кэрэтик

Этэн тыынан киирдэххэ

Эҥээрийэн дьиктитик

Эһиэкэйдээн биэрдэххэ;

Эрилийэр сүүрүктээх

Эбир хайа бүүрүктээх,

Элиэнэлиир эбэккэм,

Эҥсиллээхтиир биэбэккэм

Эҥин араас өттүгэр,

Эргэ үйэ күөнүгэр

Энэлийэ ытаабыт

Эрэй муҥун санаабыт,

Эрэ туран кырбаабыт,

Эрэй хаана халыйбыт,

Эргэ барбыт дьахталлар,

Эгил-тэгил кыргыттар

Эйэ олох кэлбиччэ

Эҕэрдэни билбиччэ

Эбир тыабыт иннигэр,

Эниэ, хонуу иэнигэр

Элбээн үөрдээн тураммыт,

Эһиэкэйи туойаммыт –

Эдэр сааска күлүөҕүҥ,

Эмдэй-сэмдэй көтүөҕүҥ!..

Оһуор оту одуулуу

Оҕо сааһы уруйдуу,

Чэйиҥ, туойан иһиэҕиҥ,

Чэгиэн буортан тэйиэҕиҥ!

Сэбиэскэйдиир былааска

Сибэккилээх алааска –

Сиэмэ бурдук үксээтэ.

Тутум буорбут көп түүлээх

Толуу эмис дьүһүннээх

Ураа муостаах муһунна,

Уйгу-быйаҥ уһунна.

Сыһыы-сыһыы муҥунан

Сыттаах оттоох хонуунан

Сылгы сүөһү үөрдээтэ,

Сытыы атыыр күөнтээтэ.

Хара, маҥан кулуннар

Хастыы даҕаны буоланнар

Томтор устун сүүрдүлэр,

Тоҥкучахтыы көттүлэр,

Күнү көрсү тирилээн,

Күүһэ-уоҕа бирилээн

Көтөр аалбыт эргийдэ,

Көҥүл күөххэ дьэргэйдэ.

Халлаан үрдүн суруйар

Хара буруо субуйар

Күүстээх собуот үөгүлээн

Күүһү уоҕу көҕүлээн

Күргүөм үлэ түлүннэ,

Көнөр быйаҥ үлүннэ.

Хотуур сэби быраҕан,

Хосуулканы аҕалан

Хонуу отун быстыбыт,

Ходуул курдук кыртыбыт.

Буойун оҕус кыайбатах,

Болгуо тимир ылбатах

Адаар-будаар тииттэри,

Аппа-дьаппа сирдэри

Тыйыс болгуо тыраактар

Тыыра-хайа таттарар

Тыаһа-ууһа дирбийдэ,

Тыалыын-сирдиин ньиргийдэ!

Сииктээх-чэҥнээх сикситтээх,

Сэлиик өлүү сирдьиттээх

Эргэ хаалбыт олохтон,

Эмэх буолбут хотонтон

Сайдан билэн тураммыт,

Саҥа дьиэни тутаммыт

Дьэбдьик олох тэнийдэ.

Дьоллоох олох эргийэн

Дьокуутуйа тубуста.

Эргэ олох мэлийэн

Эрэй-буруй оҕутта.

Маннык дьолу аҕалбыт

Мандаар күнү арыйбыт

Улуу сирдьит Сталин.

Уруй буоллун Сталин!!!

Өстөөх баҕар эргийдин,

Өһөр сэрии тэрийдин,

Биһи бары тураммыт

Бинтиэпкэни тутаммыт

Боруон аайы сүүрүөхпүт

Бурсуй баайы көмүөхпүт,

Кыһыл сойуус ийэни,

Кылаан соргу эйэни

Харах курдук сыаналаан

Таптыыр кыыстыы харыстаан

Көмүскүөхпүт, күүрүөхпүт,

Күлүмнүөхпүт, үүнүөхпүт.

Кэлин тиһэх кэллэххэ

Кимэн киирэн эттэххэ:

Көрдөөх үйэ үүммүтүн,

Күүстээх үлэ күүрбүтүн,

Көмүс күммүт көрбүтүн,

Көбө-саба күлбүтүн

Кэхтэн ааспыт сылларга –

Кинээс, кулуба ыалларга

Кэриэс тылы эппиттэр,

Кирдээх эрэйи билбиттэр,

Күлүк түүҥҥэ сүүрбүттэр,

Күүстээх үлэ сүкпүттэр –

Кырыа хаардаах тымныылаах,

Кыскыйбахтыыр тыаллардаах

Кыраай саха хонуута,

Кыра-хара уруута

Кыһыл сойуус ийэҕэ

Кыттыспытын дьолугар,

Көҥүл босхо көппүччэ

Күөххэ-көргө күлбүччэ

Көҥүл холкуос үөрдүйбүт

Күүстээх үлэ күөдьүйбүт

Көлүччэтин үрдүгэр

Көбүөр хонуу күөҕүгэр

Көрү-нары тардаммыт

Көлүөс курдук дайаммыт

Көнө лууктуу үүнэммит,

Көҥүл күҥҥэ күүрэммит

Күнтэн күнүн аайытын

Күүстээх үлэ тутаммыт

Күлүмүрдүү үүнүөҕүҥ,

Күҥҥэ ооньуур кустуктук

Көтөн-дайан көрүлүөҕүҥ!

1937 с. муус устар-ыам ыйа

Григорий Поскачин 100 сааһын туолуутугар ананан ыытыллыбыт үлэлэр “Иэйэн этиэн эрэммит эдэр бэйиэт Киргиэлэй” диэн ааттаах кинигэ-альбомҥа бэчээттэммиттэрэ.

Библиографическай ыйынньык. Г. И. Поскачин айымньылара

Кинигэлэрэ

Айылҕа уһуктуута (Пробуждение природы) : стихи 1933-1935 г. – Якутск: ЯкГИЗ, 1936 с. -23 с.

Босхоҥ Бэлгэдьэ. Албын Күрүлүү: остуоруйалар. М.-Якутск: ЯкГИЗ, 1938 с. – 28 с.

Саха литературата: кыра үөрэхтээх үөрэнэр кинигэтэ / САССР ҮНК. – М., 1937 с.

Айылҕа уһуктуута (Пробуждение природы) / В, Т. Сивцев хомуйан оҥоруута. – Дьокуускай: ЧИФ Ситим, 1994. – 46 с.

Хоһооннор

1. “Артегы” таптыыбын // Бэлэм буол. – 1941 с. – тохсунньу 16 к.
2. Бартыһаан ырыата // Саас сардаҥата: эдэр суруйааччылар альманахтара, СССБС. – Дьокуускай, 1935 с.
3. Биһик ырыата // Бэлэм буол. – 1940 с. – ыам ыйын 29 к.
4. Бэйиэккэ Абаҕыыныскайга // Кыым. – 1936 с. – ахсынньы 24 к.
5. Доҕорбор // Кыым. – 1936. – кулун тутар 8 к.; Г. Поскачин. Айылҕа уһуктуута. – Дьокуускай : Ситим, 1994 с. – С.24
6. Икки мэтириэт // Саас сардаҥата: эдэр ссуруйаачылар альманахтара. СССБС. – Дьокуускай, 1935 с.
7. Көҕөн: чабырҕах // Бэлэм буол. – 1937 с. – тохсунньу 29 к.
8. Манна өстөөх ким баарый? // Кыайыыга: сб. – ЯкГИЗ, 1937 с.
9. Мэник // бэлэм буол. – 1937 с. – муус устар 28 к.
10. Москуба //Уус-уран литература: хомуурунньук. 2-3.- Дьокуускай: ЯкГИЗ, 1938
11. Сааскы сарсыарда // Саас сардаҥата: эдэр суруйааччылар альманахтара. СССБС. – Дьокуускай, 1935 с; Г. Поскачин. Айылҕа уһуктуута. – Дьокуускай: Ситим, 1994 с. – С. 23.
12. Сайыҥҥы хаттыынаттан // саас сардаҥата: эдэр суруйааччылар альманахтара. СССБС. _ Дьокуускай, 1935 с.; Г. Поскачин. Айылҕа уһуктуута. – Дьокуускай: Ситим,1994 с. – С.25
13. Стаалин // Кыым – 1937 с. – ахсынньы 10 к.
14. Стадийуон // Эдэр бассабыык. – 1935. – ахсынньы 10 к.; Г. Поскачин. Айылҕа уһуктуута. – Дьокуускай: Ситим, 1994 с. – С. 21
15. Сэрии // Кыым. – 1935 с. – балаҕан ыйын 23 к.; Г. Поскачин. Айылҕа уһуктуута. – Дьокуускай: Ситим, 1994 с. – С. 26
16. Тирии собуота // Саас сардаҥата: эдэр суруйааччылар аль. СССБС. – Дьокуускай, 1935 с.
17. Удаарынньык хомсомуол: хоһоон // Кыайыы кыымнара. Бүлүү литэрэтииринэй куруһуок айыылара: хомуурунньук – 1933 с.
18. Үөрүү үҥкүүтэ // Кыым. – 1937 с. – бэс ыйын 12 к.
19. Үөрүүттэн үөрүү // Кыым. – 1937 с. – тохсунньу 10 к.
20. Хара муора халыан уута // Кыым. – 1937 с. – алтынньы 18 к.
21. Холкуостаахтар ырыалара // Г. Поскачин. Айылҕа уһуктуута. – Дьокуускай: Ситим, 1994 с. – С. 19
22. Хомсомуол байыаннай ырыата // Эдэр бассабыык. – 1936 с. – бэс ыйын 4 к.
23. Ыйдаҥа // Кыым. – 1936 с. – ахсынньы 18 к.
24. Ыллыам // Кыайыы кыымнара. Бүлүү литэрэтииринэй куруһуок айыылара: хомуурунньук – 1933 с.
25. Ымыы чыычаах // Бэлэм буол. – 1937 с. – от ыйын 29 к.
26. Эдэр көлүөнэ // Бэлэм буол. – 1940 с. – алтынньы 2 к.
27. Элиэнэ устун // Эдэр бассабыык. – 1935 с. – балаҕан ыйын 21 к.; Г. Поскачин. Айылҕа уһуктуута. – Дьокуускай: Ситим, 1994 с. – С. 30
28. Тылбаастар. Н. Саконская. Метро туһунан ырыа / Г. Поскачин тылбааһа // Бэлэм буол. – 1940 с. – олунньу 29 к.
29. Янко Купала. Уолчаан уонна лүөччүк / Ө. Тарабыын, К. Баскачыын көҥүл тылбаастара // Бэлэм буол. – 1937 с. – муус устар 14 к.
30. Ыстатыйалара. Создатель якутской советской литературы // Соц. Якутия.- 1937 с. – 30 марта.
31. “Саха тылын кырамаатыката”, “Бэниэтикэ, морполуогуйа диэн Нь. Нь. Баапылап суруйбут
32. Г. И. Поскачин туһунан суруйуулар Акимов А. Тыыннаах ырыа : хоһоон // Үөһээ Бүлүү. – 2000. – кулун тутар 24 к.
33. Борисов С. Отутус сыллартан ороон ылан. // Саха сирэ. – ыам ыйын 19 к. – С. 3
34. Даадар. Бүлүүтээҕи литэрэтииринэй куруһуок 1932-1933 // Кыһыл ыллык (литэрэтиирэ, ускуустуба, кириитикэ сурунаала). – 1933. №4. – С. 92-93
35. Иван Доосо. Эдэригэр да тэмтэриппиттэр… // Хотугу сулус – №10. – С. 96-100
36. Заболоцкай Н. Дабаан : Кэпсээннэр. Очеркалар. Ахтыылар. – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1965 с. – Иһинээҕитэ : Г. Поскачин туһунан ахтыылар. – С. 193
37. Заболоцкай Н. Үйэ аҥаарыгар : ыстатыйалар, ахтыылар. – Якутскай : Кинигэ изд-вота, 1984 с. – 240 с. Иһинээҕитэ) Г. Поскачин туһунан ахтыылар. – С. 198
38. Кинигэни көрүү / Эрэдээктэр Ы. Кылаччаанап // Эдэр бассабыык. – 1938 с. – кулун тутар 27 к.
39. Кыайыы кыымнара. (Бүлүү куоратынааҕы литэрэтииринэй куруһуоок айыылара). -: 1933 с.
40. С. Кулаачыкап -Эллэй. Бурсуаснай нассыйаланыыстыы суруйааччы мааската сараланна. // Эдэр бассабыык. – 1938 с. – муус устар 6 к.
41. Бурсуасынай нассыйаналыыс сирэйэ арылынна : собиэтскэй суруйааччылар Саха сиринээҕи сойуустарын муньньаҕа // Кыым. – 1938 с. – муус устар 1 к.
42. Оноҕоччут сыдьааннарын төрүччүтэ (СР Национальнай архыыбын матырыйаалыгар олоҕуран Г. Н. Саввинов оҥордо) // Боотулуулар / хомуйан оҥордулар Г. Н. Саввинов, К. Н. Саввинова, М. П. Алексеев-Дапсы. – Дьокуускай : Медиа-холдинг “Якутия”, 2011. – С.235-253, 256-261
43. Прокопьев П. Суруйааччы буолуох этэ // Коммунизм сардаҥата. – 1981 с. – муус устар 25 к.
44. Саас сардаҥата: эдэр суруйааччылар алманахтара. – Дьокуускай: ССБС. – 1935 с.
45. Сивцев В. Сор суолламмыт чаҕылхай талаан // Сахаада. – 1994 с. – тохсунньу 27 к.;олунньу 10 к. – с. 9. – (“Өлүөнэ сарсыардата” сыһыарыы) ; Сивцев В. Күнүм киэһэрэн эрдэҕинэ: эссе-ахтыылар, ыстатыйалар. 1 аҥара. – Дьокуускай: Бичик, 2003 с. – 176 с. ; Поскачин Г. Айылҕа уһуктуута. (Пробуждение природы). \ В. Сивцев хомуйан оҥоруута. – Дьокуускай: ЧИФ Ситим. – 1994 с. – с. 46
46. Софронов А. И. Айымньылар. 1-кы т.; Хоһооннор, поэмалар / Анемподист Софронов; хомуйан оҥордо В. Г. Семенова. – Дьокуускай : Бичик, 2005 с. – 544 с. Иһинээҕитэ: Г. поскачин туһунан. – С. 467
47. Степанов И. В. Доҕордоһуу түһүлгэтин кутаатын умапрпыттара : (П. А. Ойуунускай төрөөбүтэ 120 с., Г. И. Поскачин төрөөбүтэ 100 с.) // Кыым. – 2013 с. – с.тинньи 14 к.; Үөһээ Бүлүү. – 2013. – сэтинньи 15 к.
48. Степанов И. В. Суол аһааччы // Үөһээ Бүлүү. – 2009 с. – олуннуьу 27 к.
49. Федосеев И. Е. Олох диэн охсуһуу :ыстатыйалар, очеркалар, ахтыылар. – Дьокуускай : Бичик, 1997. – Иһинээҕитэ : Г. И. Поскачин туһунан. – С. 190-199, 166-169.
50. Филиппов Е. А. Ыйыластар төрдүлэрэ уустара / лит. редактор В. М. Никифоров. – Дьокуускай: Бичик, 2004 с. – 96 с.

Евдокия Саввинова сценарийынан “Хотун Бүлүү” НКИХ Үөһээ Бүлүүтээҕи филиала устубут “К. Д. Б. диэн кимий?” Г. И. Поскачин олоҕун уонна айар үлэтин туһунан уус-уран киинэни бу манна киирэн күөрүҥ, сэргээҥ.